- Emily Hollenbeck, tekrarlayan depresyonla mücadele ediyordu ve bunu, hareket etmeyi bile zorlaştıran yer çekimi kuvvetiyle karşılaştırıyordu.
- Rahatlama arayışı içinde, derin beyin uyarımı adı verilen deneysel bir tedaviyi tercih etti.
- Tedavi, kalp piline benzer şekilde beyne hedeflenen elektriksel uyarılar gönderiyor ve bazı aksaklıklara rağmen araştırmalarda umut vaat ediyor.
Aşırı bir şey denemeye istekliydi: Deneysel bir terapinin parçası olarak beynine elektrotlar yerleştirilmek.
Araştırmacılar, derin beyin stimülasyonu veya DBS tedavisinin, diğer tedavilere dirençli depresyonu olan yaklaşık 3 milyon Amerikalının çoğuna sonunda yardımcı olabileceğini söylüyor. Parkinson hastalığı ve epilepsi gibi durumlar için onaylanmıştır ve birçok doktor ve hasta, yakın zamanda depresyon için de daha yaygın olarak kullanılabilir hale geleceğini umut etmektedir.
HARVARD ANKETİNE GÖRE DEPRESYON VE ANKSİYETE GENÇ ERİŞKİNLERİ GENÇLERE GÖRE İKİ KAT DAHA ETKİLİ OLABİLİR
Tedavi, hastalara beyindeki kalp pili gibi hedeflenen elektriksel uyarılar veriyor. Depresyon için DBS kullanmanın hiçbir avantajı olmadığını gösteren iki büyük çalışma ilerlemeyi geçici olarak durdursa da ve bazı bilim adamları endişelerini dile getirmeye devam etse de, giderek artan sayıda araştırma umut verici ve daha fazlası da yolda.
Derin beyin stimülasyon terapisi hastası Emily Hollenbeck, 20 Aralık 2023'te New York'taki Mount Sinai'deki “Q-Lab”da kısa videolara tepki verirken beyin aktivitesini kaydeden bir EEG cihazını gösteriyor. (AP Fotoğrafı/Mary Conlon)
Bu arada Gıda ve İlaç İdaresi, Abbott Laboratuvarlarının tedaviye dirençli depresyon için DBS cihazlarını kullanma talebine ilişkin incelemesini hızlandırmayı kabul etti.
Hollenbeck, “İlk başta çok şaşırdım çünkü konsepti çok yoğun görünüyordu. Sanki beyin ameliyatı gibi. Beyninize gömülü teller var” dedi. “Ama aynı zamanda o noktada her şeyi denediğimi ve bir cevap için çaresiz kaldığımı da hissettim.”
'HİÇBİR ŞEY ÇALIŞMIYOR'
Hollenbeck, yoksulluk ve ara sıra evsizlik içinde büyüyen bir çocuk olarak depresyon belirtilerinden muzdaripti. İlk büyük kavgası, babasının 2009'daki intiharından sonra üniversitede gerçekleşti. Amerika için Teach görevi sırasında bir başka darbe onu neredeyse hareketsiz bıraktı ve sınıftaki işini kaybedeceğinden endişe etti. Hastaneye indi.
Kendisi buna “açılıp kapanma modeli” adını veriyor. Bir süre ilaca yanıt verdikten sonra durumu tekrarladı.
Yüksek lisans eğitiminin son yılında annesini kaybettikten sonra bile psikoloji alanında doktora derecesi aldı. Ancak kara delik her zaman geri döndü. Bazen hayatına son vermeyi düşündüğünü söyledi.
Üç yıl önce bir doktor kendisine DBS'den bahsettiğinde elektrokonvülsif tedavi dahil tüm seçenekleri tükettiğini söyledi.
“Başka hiçbir şey işe yaramıyordu” dedi.
Depresyon nedeniyle DBS ile tedavi edilen sadece birkaç yüz kişiden biri oldu.
Hollenbeck sakinleştirilmiş ancak uyanıkken ameliyat oldu. Mount Sinai Nöromodülasyon Merkezi'ni yöneten Dr. Brian Kopell, beyninin, duygusal davranışları düzenleyen ve üzüntü hisleriyle ilgili olan subkallozal singulat korteksine ince metal elektrotlar yerleştirdi.
Elektrotlar, göğsündeki derinin altına yerleştirilen, elektriksel stimülasyonun miktarını kontrol eden ve sürekli düşük voltajlı darbeler sağlayan bir cihaza dahili bir kabloyla bağlanıyor.
Doktorlar elektriğin beynin dilini konuştuğunu söylüyor. Nöronlar elektriksel ve kimyasal sinyaller kullanarak iletişim kurarlar.
Kopell, normal beyinlerde elektriksel aktivitenin tüm alanlarda engellenmeden bir tür dans gibi yansıdığını söyledi. Depresyonda dansçılar beynin duygusal devresinde sıkışıp kalıyorlar. DBS “devreyi çözüyor” gibi görünüyor dedi.
Hollenbeck, etkinin neredeyse anında gerçekleştiğini söyledi. Keşke terapinin ebeveynleri için de orada olsaydı.
TEDAVİ
Bu tedaviye giden yol, nörolog Dr. Helen Mayberg'in umut verici erken araştırmalara öncülük ettiği yirmi yıl öncesine uzanıyor.
Ancak bunu aksilikler takip etti. Bir düzineden fazla yıl önce başlatılan büyük çalışmalar, tedavi gören ve görmeyen gruplar arasında yanıt oranlarında anlamlı bir fark olmadığını gösterdi.
Ancak daha sonra yapılan bazı araştırmalar, depresyon hastalarının yıllar boyunca gözlemlendiğinde DBS'den istikrarlı, uzun vadeli bir rahatlama sağladığını gösterdi. 2022'de yapılan bir çalışmaya göre, genel olarak farklı beyin hedeflerinde depresyon için DBS ortalama %60 yanıt oranıyla ilişkili.
Mount Sinai'nin ekibi, ABD'de depresyon için DBS araştırması yapan en önde gelenlerden biridir. Orada, bir nörogörüntüleme uzmanı, elektrotların yerleştirileceği noktayı tam olarak bulmak için beyin görüntülerini kullanıyor.
DBS araştırmalarında öncü ve Mount Sinai'deki Nash Ailesi İleri Devre Terapisi Merkezi'nin kurucu direktörü Mayberg, “Tam olarak nereye gideceğimizi gösteren bir şablonumuz, bir planımız var” dedi.
Yöntemler biraz farklılık gösterse de diğer araştırma ekipleri de tedaviyi özel olarak şekillendiriyor.
Abbott, potansiyel bir FDA kararı öncesinde bu yıl büyük bir klinik deney başlatıyor.
Ancak bazı doktorlar ameliyattan sonra kanama, felç veya enfeksiyon gibi olası komplikasyonlara dikkat çekerek bu duruma şüpheyle yaklaşıyor.
Pensilvanya Üniversitesi'nden emekli psikiyatri profesörü Dr. Stanley Caroff, bilim adamlarının hâlâ depresyona neden olan beyin yollarını veya mekanizmalarını tam olarak bilmediklerini söyledi. Ayrıca DBS için doğru hastaları seçmenin de zor olduğunu söyledi.
Depresyon için DBS hakkında “Psikiyatrik açıdan bakıldığında bilimin orada olmadığına inanıyorum” dedi.
İLERİ HAREKET EDİYORUZ
Hollenbeck, DBS'nin her derde deva olmadığını kabul ediyor; hâlâ depresyon için ilaç kullanıyor ve sürekli bakıma ihtiyacı var.
Yakın zamanda Mayberg'i ofisinde ziyaret etti ve iyileşme konusunu tartıştı. Doktor ona “Mesele her zaman mutlu olmak değil” dedi. “Bu ilerleme kaydetmekle ilgili.”
Araştırmacıların şu anda üzerinde çalıştığı şey bu; ilerlemenin nasıl takip edileceği.
Mayberg ve diğerlerinin Nature dergisinde yaptığı son araştırma, birinin herhangi bir zamanda ne durumda olduğuna dair bir “okuma” sağlamanın mümkün olduğunu gösterdi. DBS hastalarının beyin aktivitesini analiz eden araştırmacılar, iyileşme sürecini yansıtan benzersiz bir model buldu. Bu, insanların gelişimini gözlemlemek ve yaklaşmakta olan depresyon ile tipik ruh hali dalgalanmaları arasında ayrım yapmak için objektif bir yol sağlar.
Bilim insanları bu bulguları Hollenbeck'in de aralarında bulunduğu bir grup hastada daha yeni DBS cihazları kullanarak doğruluyor.
YENİ ÇALIŞMA ÖNERİYOR: 'DAHA İYİ YAŞAM KALİTESİ'
O ve diğer katılımcılar üzerlerine düşeni büyük ölçüde evde yapıyorlar. Bir tablete giriş yapıp göğsündeki kalp pili benzeri cihazın üzerine uzaktan kumanda yerleştirerek düzenli beyin kayıtları veriyor. Nasıl hissettiğine dair soruları yanıtlıyor. Ve yüz ifadesi ve konuşma gibi şeyler açısından analiz edilen videoları kaydediyor.
Ara sıra Sina Dağı'ndaki “Q-Lab”a gidiyor; burada bilim insanları, sanal bir ormanda nasıl hareket ettiği veya kollarıyla nasıl daireler çizdiği de dahil olmak üzere her türlü veriyi toplayarak niceliksel araştırmalar yapıyor. Diğer birçok hasta gibi o da artık daha iyi durumda olduğundan daha hızlı hareket ediyor.
Geçenlerde bir sabah Hollenbeck saçını kenara taradı ve göğsünde ve kafasında DBS ameliyatından kalma yara izleri ortaya çıktı; bu onun ne kadar ilerlediğinin işaretleriydi.
Parkta yürüyüşler yapıyor, çocukluğunda sığınak olan kütüphaneleri ziyaret ediyor. Artık normal yaşam zorluklarının ezici bir depresyonu tetikleyeceğinden endişelenmiyor.
“DBS olmasaydı bugün hayatta olmayacağıma eminim” dedi.